اسباب نزول در تفسیر طبری

بررسی و نقد جایگاه و نقش اسباب نزول در تفسیر »جامع البیان عن تأویل آی القرآن« اثر محمد بن جریر طبری (310 ه .ق.( است. یکی از ویژگی های این تفسیر، بهره گیری گسترده از اسباب نزول است. هر چند طبری درباره اهمیّت اسباب نزول سخن نگفته، امّا تفسیر او نشان از تأثیر پذیری بسیار از اسباب نزول دارد. این تأثیر پذیری گسترده، از یک سو، به جهت اعتماد طبری بر نقلها و احادیث است و از سوی دیگر به جهت حجّیت قول صحابه و تابعین در نزد اوست. هر چند تفسیر طبری نقلی است، امّا او در مواردی چون نبود روایات تفسیری یا ناسازگاری روایات، از عقل بهره می گیرد. از دیدگاه وی، ملاک، عموم آیه است نه خصوص سبب نزول. شیوه طبری، در نقل اسباب نزول به صورت گزارشی بوده و از 259 مورد سبب نزول تنها در 17 مورد به تحلیل و بررسی پرداخته است. او در نقل روایات تقریباً در تمام موارد، سلسله سند روایات را ذکر می کند، گرچه از نظر اعتبار و عدم اعتبار راوی در سلسله سند روایات دقت و حساسیّت ندارد. از سوی دیگر، سعی وافر در استقصای اسباب نزول داشته و تقریباً تمامی اقوالی را که به آنها دست یافته گزارش کرده و طرق گوناگون هر یک را باز گفته است. ظاهر آیه، سیاق آیه، خبر قاطع، و عقل از جمله ملاکهای طبری در نقد و ترجیح یک سبب نزول بر نقلهای دیگر است.  علاوه بر آن، تعصبات مذهبی و باورهای طبری بر نقل اسباب نزول آیات تأثیر گذاشته به طوریکه از بیان اسباب نزول مربوط به اهل بیت (ع) خودداری کرده است.